Govoreći o obnovljivim izvorima energije, kao jednoj od ekološki najoptimalnijih i najzdravijih načina proizvodnje neophodne električne energije, svakako se izdvaja solarna energija. Bosna i Hercegovina iako bogata prirodnim resursima, još uvijek zaostaje za mnogim evropskim i drugim državama kada je riječ o eksploataciji solarne energije. U posljednjih pet godina, kapacitet solarne energije povećao se globalno za približno 60%.
Zakon o električnoj energiji Republike Srpske (Službeni glasnik Republike Srpske broj 68/20) definiše opšte uslove i način ostvarivanja elektroenergetske politike, elektroenergetske djelatnosti, prava i obaveze učesnika na tržištu, zaštitu kupaca električne energije kao i nadzor nad primjenom navedenog zakona i druga pitanja od značaja za obavljanje elektroenergetske oblasti. Član 4. postojećeg Zakona predviđa supsidijarnu primjenu propisa kojima se uređuju oblasti energetike, obnovljivih izvora energije, energetske efikasnosti, prostornog uređenja i građenja, trgovine kao i zaštite životne sredine i koncesija.
Oblast obnovljivih izvora energije koja predstavlja značajan potencijal u strukturi zadovoljavanja energetskih potreba u Bosni i Hercegovini uređena je Zakonom o obnovljivim izvorima energije. (Službeni glasnik Republike Srpske broj 16/22) kao i Zakonom o obnovljivim izvorima energije i efikasnoj kogeneraciji (Službeni glasnik Republike Srpske 39/13, 108/13, 79/15, 26/19). Pored gore pomenutog Zakona, zakonsku regulativu u ovoj oblasti čine i drugi zakonski izvori koji određuju i upotpunjuju proceduru i postupak odobrenja proizvodnje, rada i distribucije energije u Republici Srpskoj.
U skladu sa članom 7. navedenog Zakona, postrojenja koja koriste obnovljive izvore energije, razvrstavaju se na postrojenja koja koriste: energetski potencijal vodotokova, energiju vjetra, neakumulisanu energiju sunca, energiju koja se dobija iz bio-mase, energiju koja se dobija iz bio-plina,deponijski plin i plin postrojenja za tretman otpadnih voda, energiju iz geotermalnih izvora, energiju drugih vidova obnovljivih izvora kao i energiju više obnovljivih izvora u kombinaciji. S obzirom na instaliranu snagu, postrojenja dijelimo na mala koja obuhvataju: Hidroelektrane, vjetroelektrane, solarne elektrane na zemlji zaključno sa 150 kW i solarne elektrane na objektima, elektrane na bio- masu i bio plin, deponijski plin i plin iz postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda instalirane snaga zaključno sa 500 kW, i velika koja uključuju: Vjetroelektrane i solarne elektrane na zemlji instalirane snage veće od 150 kW zaključno sa 50.000 kW i solarne elektrane na objektima i elektrane na bio-plin i bio-masu instalirane snage veće od 500 kW.
Isti Zakon reguliše neophodne uslove za rad solarnih elektrana u Republici Srpskoj, te je uvidom u isti, vidljivo da procedura puštanja u rad solarnih elektrana podliježe kompleksnoj proceduri.
Za izgradnju energetskih postrojenja koje koriste energiju sunca, u skladu sa Zakonom, neophodno je prethodno pribavljanje koncesije u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast koncesija. Zakon predviđa izuzetak u odnosu na datu obavezu, koji se odnosi na izgradnju solarnih postrojenja sa fotonaponskim ćelijama instalirane snage zaključno sa 250kW na zemlji i na objektima, nezavisno od instalirane snage. U Republici Srpskoj postoje 3 načina tj. postupka dodjele koncesije: Pokretanje postupka od strane nadležnog organa, inicijativa zainteresovanog lica, pregovarački postupak.
Za izgradnju energetskih postrojenja, neophodno je ishodovanje građevinske dozvole u skladu sa propisima kojima se uređuje oblast građenja i zaštite životne sredine. Zakonom o uređenju prostora i građenju (Službeni glasnik Republike Srpske broj 3/16) je predviđeno izdavanje lokacijskih uslova za izgradnju energetskih i drugih objekata za proizvodnju električne energije od strane nadležnog Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, osim solarnih postrojenja sa fotonaponskim ćelijama i drugih postrojenja koja koriste sve vidove obnovljivih izvora energija instalisane snage do 250 Kw. Lokacijski uslovi predstavljaju prvi dokument koji se pribavlja u postupku izgradnje energetskih objekata, zatim slijedi ishodovanje građevinske kao i upotrebne dozvole.
S obzirom da izgradnja elektroenergetskih objekata može imati negativan uticaj na život i zdravlje ljudi nephodno je provođenje postupka procjene uticaja na životnu sredinu, za koju je nadležno Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske. Prethodna procjena uticaja na životnu sredinu se provodi prije pribavljanja lokacijskih uslova, dok se procjena uticaja na životnu sredinu provodi nakon pribavljanja lokacijskih uslova, sve u skladu sa članom 61. Zakona o zaštiti životne sredine (Službeni glasnik Republike Srpske br. 79/15). U roku od 60 dana od dana prijema studije o procjeni uticaja na životnu sredinu, nadležno Ministarstvo donosi odluku – Rješenje o odobravanju ili Rješenje o odbijanju studije o procjeni uticaja na životnu sredinu. Nakon okončanog navedenog postupka, a prije pribavljanja građevinske dozvole, Zakon predviđa pribavljanje ekološke dozvole za koju može biti nadležno Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju ili organ jedinice lokalne samouprave u zavisnosti od vrste i jačine energetskih postrojenja.
Dalji postupak podrazumijeva postupak priključenja na distributivnu mrežu, koji sadrži niz prethodno ispunjenih koraka koji obuhvataju:
- Saglasnost na lokaciju – prvi dokument kojim se potvrđuje da se elektroenergetski objekat može priključiti na mrežu na planiranoj lokaciji;
- Elektroenergetsku saglasnost – dokument kojim se definišu elektroenergetski i tehnički uslovi koje treba da ispuni elektroenergetski objekat;
- Ugovor o priključenju – ugovor koji investitor zaključuje sa operatorom industrijskog postrojenja kojim se definišu pitanja izgradnje priključka, postupak i rokovi priključenja, način plaćanja i druga pitanja;
- Zahtjev za privremeno priključenje elektrane u toku probnog rada – podnosi se na propisanom obrascu, te se tokom trajanja probnog rada vrše funkcionalna ispitivanja rada elektrane;
- Ugovor o pristupu distributivnoj mreži – ugovor kojim se trajno definišu uslovi priključenja na distributivnu mrežu;
- Zahtjev za trajno priključenje distributivnoj mreži – konačna faza priključenja na distributivnu mrežu;
- Deklaracija o priključku proizvodnog postrojenja – izdaje Operator distributivnog postrojenja nakon trajnog priključenja elektroenergetskog objekta na mrežu;
Priključenje odobrava Operator distributivnog postrojenja.
Kao rezultat prethodno ispunjenih preduslova izdaje se dozvola za izgradnju elektroenergetskog objekta za čije izdavanje je nadležna Regulatorna komisija za energetiku Republike Srpske (RERS), nakon čega kao konačnica postupka se izdaje dozvola za obavljanje energetske djelatnosti koja se pribavlja za sve djelatnosti proizvodnje električne energije instalirane snage iznad 1 MW čije je važenje do 30 godina.
Sličan postupak predviđa i zakonodavstvo Federacije Bosne i Hercegovine, čiji su uslovi predviđeni Zakonom o korištenju obnovljivih izvora energije i učinkovite kogeneracije (Službene novine Federacije BiH, broj 70/13), te Zakonom o električnoj energiji FBiH (Službene novine 66/13,94/15,54/19,1/22,64/22).
Neophodno je ishodovanje urbanističke saglasnosti/ lokacijske informacije. Urbanistička saglasnost je upravni akt kojim se utvrđuju urbanističko- tehnički i drugi uslovi za projektovanje i izgradnju objekta na željenoj lokaciji. Lokacijska informacija može biti upravni akt ili stručno-tehnički dokument koji u biti predstavlja izvod iz detaljne prostorno-planske dokumentacije u kojem su sadržani urbanističko-tehnički uslovi za planirano građenje. Urbanistička saglasnost se izdaje u slučajevima kada ne postoji detaljna prostorno-planska dokumentacija za lokaciju na kojoj se želi graditi, a ako postoji nadležni organ izdaje lokacijsku informaciju. Nadležni organi jesu: a) Federalno ministarstvo prostornog uređenja b) Kantonalno ministatrstvo prostornog uređenja; c) Opštinske službe nadležne za poslove prostornog uređenja i urbanizam; U zavisnosti od veličine planiranog objekta odnosno od planirane instalirane snage.
Nakon navedenog neophodno je ishodovanje odobrenja za građenje i na kraju, odobrenja za upotrebu koje izdaje Federalno ministarstvo prostornog uređenja ili ministarstvo na kantonalnom nivou.
Kao i u prethodno obrađenom entitetu, zahtjeva se niz ostalih dozvola koje obuhvataju:
- koncesije;
- okolišna dozvola;
- priključenje na distributivnu mrežu ili priključenje na prijenosnu mrežu;
- saglasnost na projektnu dokumentaciju Federalnog ministarstva energetike, rudarstva i industrije;
- energetska dozvola;
- dozvola za rad za obavljanje elektroenergetskih djelatnosti;
- postupak ostvarivanja podsticaja za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora energije i efikasne kogeneracije;
- upis projekta u odgovarajući Registar projekata.
Slijedi postupak priključenja na distributivnu mrežu koji zahtjeva:
- Pribavljanje prethodne elektroenergetske saglasnosti;
- Sklapanje ugovora o uređenju međusobnih odnosa (samo u slučaju da se objekat nalazi u posebnoj zoni);
- Sklapanje ugovora o finansiranju (samo u slučaju da se objekat nalazi u posebnoj zoni);
- Pribavljanje elektroenergetske saglasnosti;
- Sklapanje ugovora o priključenju.
I ovdje priključenje na distributivnu mrežu odobrava Operator distributivnog sistema.
Posljednji korak jeste dozvola za rad za obavljanje elektroprivredne djelatnosti, koju izdaje Regulatorna komisija za energiju u Federaciji Bosne i Hercegovine.
U zaključku, iako sa stanovišta ispunjenja pravnih uslova, sam projekat zahtjeva kompleksnu proceduru, posmatrajući sa stajališta ekologije, električna energija dobijena iz obnovljivih izvora, posebno energije sunca predstavlja najprihvatljiviji način dobijanja energije. Kako je i Bosna i Hercegovina prepoznala značaj obnovljivih izvora i zaštite okoline, ugledajući se na razvijenije evropske države, oba entiteta predviđaju niz podsticaja za proizvodnju i potrošnju električne energije iz obnovljivih izvora čime se ostvaruju ciljevi u oblasti energetike preuzeti međunarodnim sporazumima i strateškim dokumentima, a utvrđeni energetskim i klimatskim planom.
S toga, solarna elektrana je dugoročno rješenje, te s time predstavlja dugoročni prihod električne energije, koji je jednako povoljan po životnu sredinu kao i ekonomsku održivost.
Autor teksta: Jelena Knezevic
E-mail: [email protected]
