Voda predstavlja jedan od najznačajnih prirodnih resursa na planeti Zemlji, koji se iznova i iznova izučava, i koja ne prestaje da bude predmet interesovanja, te svako novo istraživanje otkrije do sada nepoznate detalje. Posmatrano sa hemijskog aspekta, vrlo jednostavno, voda se sastoji od dva atoma vodonika i jednog atoma kiseonika. Međutim, posmatrano sa biološke strane, voda nije ni blizu tako jednostavna, već predstavlja resurs bez kojeg nikakav vid života nije moguć.
Govoreći o upotrebi i dostupnosti vode, nema nikakve sumnje da svaki čovjek ima potrebu na pristup vodi, zbog čega je Generalna skupština UN-a je Rezolucijom 64/292 o ljudskom pravu na vodu i kanalizaciju priznala pravo svakog čovjeka na pristup dovoljnoj količini vode za ličnu upotrebu. Značaj i položaj ovog resursa je prepoznat i od strane našeg zakonodavca, stoga se voda ne smatra stvari u smislu Zakona o stvarnim pravima, već se radi o resursu koji treba da bude dostupan svima. Nadalje, Zakon o vodama Republike Srpske navodi da su vode „opšte dobro“, te da su pod posebnom zaštitom. Isti zakon u svom članu 3. ističe da voda nije komercijalni proizvod kao drugi proizvodi, već naslijeđe koje se mora čuvati i braniti i tretirati kao takvo. Isti član ističe da se korišćenje voda i upravljanje njima vrši na racionalan i održiv način, tako da se spriječi nepotrebno korišćenje voda i da korišćenje voda ne prevazilazi prirodno obnavljanje resursa. Između ostalog, pomenutim zakonom reguliše se integralno upravljanje vodama, finansiranje obavljanja djelatnosti, organi uprave, javne službe i institucije u sektoru voda, vodni objekti i postrojenja i druga problematika vezana za integralno upravljanje vodama u Republici Srpskoj.
Generalno govoreći, obzirom da svaka država vodi računa o vodama koje se nalaze u okviru njihovih granica, postoje dva modela upravljanja vodom i to privatni i javni, kao i sve moderniji oblici javno-privatnih partnerstava. U našoj zemlji, najčešće se susrećemo sa javnim modelima upravljanja vodosnadbijevanjem, a prednosti ovakvog modela upravljanja su najviše povezani sa činjenicom da obavljanje ove djelatnosti nije usmjereno ka sticanju profita, kako je to slučaj kada vodosnadbijevanjem upravljaju privatne kompanije. Ovo dalje korisnicima, tj. potrošačima obezbjeđuje da cijena pružene usluge ne prevazilazi kategoriju socijalnog, što je pogotovo bitno u zemljama sa niskim životnim standardom, kao što je to Bosna i Hercegovina. Uz ovaj argument često se i dodaje činjenica olakšane odgovornosti, kontrole i nadzora kada se ova djelatnost obavlja u javnom sektoru.
Pravna regulativa vodosnadbijevanja na nivou Bosne i Hercegovine je povjerena entitetima. Prema Ustavu Republike Srpske uređeno je da opština uređuje i obezbjeđuje obavljanje komunalnih djelatnosti i stara se o zadovoljenju potreba građana, čime je ova djelatnost povjerena organima lokalne samouprave. Nadalje, shodno Zakonu o komunalnim djelatnostima Republike Srpske, proizvodnja i isporuka vode je komunalna djelatnost od javnog interesa i njeno obavljanje može vršiti javno komunalno preduzeće koje osniva jedinica lokalne samouprave, ali ti poslovi mogu biti povjereni i drugim privrednim (poslovnim) subjektima. Ovom odredbom zakonodavac je otvorio prostor za mogućnost obavljanja ove djelatnosti od strane privatnih subjekata. Iako je potpuna ili makar djelimična privatizacija ovog sektora promovisana kao dobro rješenje, treba imati u vidu da pored određenih prednosti, i dalje postoje zamjerke i nedostaci ovakvog sistema.
Iako je Bosna i Hercegovina zemlja koja je izrazito bogata ovim značajnim resursom, suočava se sa brojim problemima u pogledu vodosnadbijevanja, počev od nadzora, kontrole, pa do svih oblika zloupotrebe. Uz to, možemo dodati da se problem dodatno usložnjava zbog svih izazova današnjice, odnosno velike zagađenosti, ubrzanog povećanja broja stanovništva i uticaja promjena klime na makro i mikro nivou, zbog čega je izrazito bitno adekvatno urediti model upravljanja vodom i prilagoditi ga stanovništvu jedne zemlje. Shodno svemu navedenom, zbog značaja koji voda ima, nema sumnje da postavljanje jakog pravnog okvira regulacije statusa vode i sistema vodosnadbijevanja čini temelj svakog društva, te da pravilno uređenje, upravljanje i kontrola čine stub adekvatnog obezbjeđenja vodosnadbijevanja, kako stanovništva tako i privrede.
Autor teksta: Nikolina Zubac
E-mail: [email protected]
