Međunarodni prevoz putnika vazdušnim putem, kao vid transporta koji najviše pogoduje potrebama savremenog doba, predmet je regulisanja i u okviru prava Evropske unije. Ekspanzija ovog vida transporta putnika uslovila je zakonodavne organe Evropske unije da se upuste u proces stvaranja i uobličavanja komunitarnog prava kroz donošenje propisa kojima se obezbjeđuje visok stepen zaštite prava putnika vazduhoplovom. Kao rezultat djelovanja Evropskog parlamenta i Savjeta ministara Evropske unije, kojima je Ugovorom iz Mastrihta povjerena zakonodavna funkcija donesena je Uredba br. 261/2004, kojom se propisuju opšta pravila odštete i pomoći putnicima u slučaju uskraćenog ukrcaja ili dužeg kašnjenja leta u polasku.
Razlog donošenja navedene uredbe leži u intenciji država članica da kroz podizanje standarda zaštite prava putnika otklone ili barem značajno umanje negativne posljedice do kojih dovode uskraćeni ukrcaj, kao i kašnjenje i otkazivanje letova. O značaju pravne regulacije ovog pitanja govori i činjenica da su se zakonodavni organi Evropske unije odlučili da isto regulišu uredbom, kao aktom koji ima direktnu primjenu i dejstvo u svim državama članicama Evropske unije, bez potrebe da pojedine države donose implementirajuće akte ili na neki drugi način intervenišu kako bi norme uredbe postale dio unutrašnjeg pravnog poretka. Prema tome, norme kojima se regulišu prava koja uživaju putnici vazduhoplovom u slučaju uskraćivanja ukrcaja ili kašnjenja i otkazivanja letova u potpunosti su unifikovane i primjenjuju se jednoobrazno na čitavoj teritoriji Evropske unije. Sa druge strane državama članicama Evropske unije zabranjeno je da preduzimaju bilo kakve legislativne aktivnosti u ovoj oblasti ili da donose propise koji su u suprotnosti sa odredbama Uredbe. Prostorno važenje Uredbe nije ograničeno isključivo na letove unutar teritorije država članica Evropske unije, budući da se njene odredbe primjenjuju kako na putnike koji putuju iz zračne luke smještene na teritoriji države članice Evropske unije, tako i na putnike koji putuju iz trećih zemalja u zračnu luku smještenu na teritoriji države članice, shodno uslovima propisanim Uredbom. Pored toga, za uživanje prava i pogodnosti koje garantuje Uredba nije od značaja državljanstvo putnika, pa tako ista prava uživaju državljani zemalja članica Evropske unije i državljani trećih država.
Ratione materiae, Uredbom se propisuju minimalna prava putnika u tri različita slučaja:
- uskraćivanja ukrcaja na let suprotno volji putnika,
- otkazivanja leta,
- kašnjenja leta.
Do uskraćivanja ukrcaja na let suprotno volji putnika dolazi u situacijama kada zračni prevoznik razumno očekuje da će doći do uskraćivanja ukrcaja, pa se na poziv prevoznika ne javi dovoljan broj dobrovoljaca koji su voljni odustati od svoje rezervacije uz priznavanje određenih pogodnosti. Otkazivanje leta postoji kada je let prethodno bio zakazan i na njemu je bilo najmanje jedno mjesto rezervisano, dok je kašnjenje leta definisano kao polazak izvan vremena predviđenog redom letenja.
U slučaju uskraćivanja ukrcaja mimo njihove volje, otkazivanja ili kašnjenja leta, pod uslovima propisanim Uredbom putnicima pripada pravo na odštetu, pravo na naknadu vrijednosti karte po prodajnoj cijeni, pravo na preusmjeravanje, kao i pravo na skrb, koje se sastoji od prava na besplatne obroke i osvježavajuće napitke, smještaj u hotelu u određenim slučajevima, kao i prevoz od zračne luke do mjesta smještaja. Kada je riječ o visini odštete koja pripada putnicima, ona je određena u fiksnom iznosu u zavisnosti od dužine leta i iznosi između 250 EUR-a i 600-EUR-a, ali se navedenim fiksnim iznosima ne dira u prava putnika na dodatnu odštetu. Takođe, Uredbom je propisano i da putnik koji je premješten u razred niži od onog za koji je kupio kartu ima pravo na naknadu koja se određuje procentualno u odnosu na cijenu karte, a visina procenta određena je shodno dužini leta. U slučaju da je putnik premješten u razred viši od onog za koji je karta plaćena, prevoznik nema pravo da zahtijeva nikakvu dodatnu naknadu.
Zračni prevoznik je obavezan i da na adekvatan način, putem pisane obavijesti informiše putnika o pravima i pogodnostima koja mu pripadaju shodno odredbama Uredbe.
Autor tekst:
Igor Letica, adv.pripravnik, e.mail: [email protected]
