Pitanje opstanka sela i održive poljoprivredne proizvodnje je od nemjerljivog značaja za svaku državu. Upravo zbog toga je od velikog značaja jaka koordinacija između poljoprivrednih politika i politika ruralnog razvoja, kako bi se učinkovito ostvario dugoročni cilj i to kroz finansijsku podršku lica koji obavljaju poljoprivrednu djelatnosti.
U skladu sa našim Zakonom o obezbeđivanju i usmjeravanju sredstava za podsticanje razvoja poljoprivrede i sela (Sl. Glasnik RS br. 43/02 i 106/09), plan sredstava za podsticanje razvoja poljoprivrede i sela, donosi se za svaku budžetsku godinu, te se njime bliže utvrđuju namjene sredstava, prioriteti za njihovo korišćenje, dinamika i drugi kriterijumi za korišćenje sredstava, a podsticajna sredstva raspoređuju se u skladu sa poljoprivrednom politikom utvrđenom u Strategiji razvoja poljoprivrede Republike Srpske.
Za 2023. godinu u Službenom glasniku broj 11. od dana 06.02.2023. godine objavljen je Pravilnik o uslovima i načinu ostvarivanja novčanih podsticaja za razvoj poljoprivrede i sela, a kojim se propisuju uslovi za ostvarivanja prava na novčane podsticaje. Ovim pravilnikom je takođe popisana i procedura za njihovo ostvarivanje, vrsta, visina i način isplate novčanih podsticaja, obaveze korisnika podsticaja nakon njihovog primanja, rokovi kao i potrebna dokumentacija i obrasci.
Korisnici podsticaja mogu biti fizička lica, preduzetnici, ili pravna lica sa prebivalištem, odnosno sjedištem u Republici Srpskoj, a koji obavljaju poljoprivrednu djelatnosti na teritoriji Republike Srpske i koja su upisana u Registar poljoprivrednih gazdinstava kao komercijalna ili kao nekomercijalna gazdinstva, kao i drugi subjekti koji su upisani kao Registar korisnika podsticajnih sredstava.
Što se tiče visine podsticajnih sredstava, ista se obračunava u skladu sa Planom korišćenja sredstava za podsticanje razvoja poljoprivrede i sela za tekuću godinu. Kako bi se ostvarilo pravo, zainteresovano lice koje ispunjava propisane uslove, podnosi zahtjev Agenciji za agrarna plaćanja uz potrebnu dokumentaciju. O podnesenom zahtjevu odlučuje direktor Agencije i o tome donosi rješenje kojim utvrđuje iznos premije po jedinici proizvoda i visinu procenta koji se koristi pri odobravanju podsticajnih sredstava, za svaku pojedinu podsticajnu mjeru.
Nadalje, Pravilnik predviđa nekoliko vrsta novčanih podsticaja, pa je tako članom 6. propisano da pravo na novčane podsticaje za razvoj poljoprivrede i sela korisnik podsticaja ostvaruje kroz podršku tekućoj proizvodnji, podršku kapitalnim investicijama, podršku ruralnom razvoju i sistemske i ostale mjere podrške.
U pogledu podrške tekućoj proizvodnji, Pravilnik predviđa dva vida pomoći i to u oblasti stočarske i biljne proizvodnje. Kada govorimo i stočarskoj proizvodnji, pravo na premiju za uzgoj i nabavku kvalitetno-priplodne stoke imaju korisnici podsticaja koji se bave proizvodnjom i uzgojem kvalitetno-priplodne stoke, koji su upisani u Registar uzgajivača kvalitetno-priplodne stoke, ako je kvalitetno-priplodno grlo proizvedeno u vlastitom zapatu ili kupljeno za dalju reprodukciju u odgovarajućoj dobi, a vodi porijeklo od roditelja upisanih u matičnu evidenciju i služi za dalju reprodukciju, te ako je osnovni zapat obuhvaćen uzgojno-selekcijskim radom i/ili izvrše nabavku kvalitetno-priplodne stoke u skladu sa Zakonom o stočarstvu. Ovo pravo se odnosi na govedarstvo, svinjarstvo, ovčarstvo i kozarstvo, kao i živinarstvo. Kako je to već prethodno i pomenuto, podrška tekućoj proizvodnji se takođe odnosi i na biljnu proizvodnju, pa tako isti Pravilnik propisuje da pravo na premiju za proizvedeno i prodato voće imaju proizvođači koji ostvare prodaju u obračunskom periodu ako je proizvodnja ostvarena na površinama registrovanim kao obradive i ako su prijavljene kao način korišćenja poljoprivrednog zemljišta u Registru poljoprivrednih gazdinstava. Pravo na ovu premiju se utvrđuje za sledeće vrste voća: jabuka, kruška, šljiva, breskva, nektarina, trešnja, višnja, malina, kupina, jagoda, ribizla, borovnica, grožđe, maslina, smokva, lješnjak i orah.
Sledeći oblik podsticaja podrazumijeva podršku ruralnom razvoju, te ovaj oblik uživaju korisnici sredstava za neke od sledećih: podršku samozapošljavanju inženjera poljoprivrede i inženjera prehrambene tehnologije, poslovne aktivnosti udruženja žena i samozapošljavanje žena u ruralnom području, poslovne aktivnosti poljoprivrednih zadruga i klastera u ruralnom području, podršku poljoprivrednim zadrugama za otkup poljoprivrednih proizvoda, podršku informisanju korisnika i promociju sektora poljoprivrede, podršku za unapređivanje eksperimentalno-edukativnih i razvojnih centara, podršku za sufinansiranje modernizacije protivgradne zaštite, podršku zajedničkim projektima Vlade i institucija i lokalnih zajednica, podršku prenosu znanja i vještina u poljoprivrednoj proizvodnji, podršku za uvođenje tehnoloških inovacija u poljoprivredi, podršku standardizaciji i brendiranju poljoprivredne proizvodnje i unapređenju kvaliteta poljoprivrednih proizvoda prerađenih na gazdinstvu, podršku za sufinansiranje projekata ruralnog razvoja, podršku za unapređivanje, zaštitu i razvoj lovstva, podršku za očuvanje i zaštitu izvornih rasa i sojeva domaćih životinja u stočarstvu.
Zatim, sledeći oblik podsticaja prema ovom Pravilniku predstavlja pravo na podsticajna sredstva za sistemske i ostale mjere podrške, te se isti koriste za sljedeće namjene: mjere za zaštitu zdravlja biljaka, mjere za zaštitu zdravlja životinja, podršku za unapređenje veterinarske djelatnosti, podršku za proizvodnju sjemena za vještačko osjemenjavanje u govedarstvu, podršku obavljanju uzgojno-selekcijskih djelatnosti u pčelarstvu, podršku opremanju laboratorija, podršku sufinansiranju premije osiguranja primarne poljoprivredne proizvodnje, podršku analizi kontrole plodnosti poljoprivrednog zemljišta, podršku analizi kontrole kvaliteta stočne hrane, podršku za kontrolu kvaliteta mlijeka, podršku za vođenje i održavanje registara, podršku za izradu strateških i programskih dokumenata, podršku za sprovođenje zadružnih revizija, podršku za potrebe vođenja računovodstvenih podataka na poljoprivrednim gazdinstvima (FADN), podršku za unaprjeđenje, zaštitu i razvoj ribljeg fonda i rad ribočuvarske službe i Sportsko-ribolovnog saveza Republike Srpske, podršku za vanredne potrebe i pomoći.
Sumirajući navedeno, kao i efekte koji ovi podsticaju ostvaruju, možemo zaključiti da isti predstavljaju dobru osnovu, ali izolovano posmatrajući, pitanje novčanih podsticaja nije samo po sebi rješenje koje može doprinijeti očuvanju i opstanku sela i većem razvoju poljoprivrede, međutim isto predstavlja važan element u integrisanim i sveobuhvatnim politikama koje država mora da preduzme kako bi ostvarila svoje dugoročne ciljeve.
Autor: Nikolina Pilipović
