– STA PREDSTAVLJAJU I KO SU OBVEZNICI IZRADE STUDIJA-

1.      Definicija

Pojam transferne cijene u literaturi koja se bavi računovodstvom prisutan je već duže vrijeme. Javljaju se decentralizacijom složenih organizacijskih struktura u privrednim subjektima, holding kompanijama. Naročito mjesto dobijaju razvojem poslovanja, realizacijom akvizicija kojom prilikom nastaju manje, veće ili velike grupe povezanih društava čiju organizacionu strukturu čine glavna ili matična društva i zavisna društva ili poslovnice (subsidiary). Naravno, ako se ovome doda međunarodni element, do izražaja dolaze poreske implikacije u različitim državama.

Posmatrano sa aspekta poslovnog subjekta koji čini dio grupe povezanih lica – transfernom cijenom se smatra cijena nastala u vezi sa transakcijama sredstvima ili stvaranjem obaveza unutar te grupe, što znači da se transferi dobara i usluga između povezanih lica moraju vršiti po transfernim cijenama.

Kontrolisanim transakcijama smatraju se transakcije nastale po osnovu neposrednih ili posrednih sporazuma, dogovora, ugovora ili drugih poslovnih odnosa između povezanih lica i uključuju sve vrste transakcija koje mogu imati uticaj na poresku osnovicu poreskog obveznika.

2.      Povezana lica

• prema Zakonu o porezu na dobit RS

Jedno lice je povezano sa drugim kada to lice učestvuje neposredno ili posredno u upravljanju, kontroli ili kapitalu tog drugog lica, ili kada isto lice ili ista lica učestvuju neposredno ili posredno u upravljanju, kontroli ili kapitalu oba lica. Lice učestvuje neposredno ili posredno u upravljanju, kontroli ili kapitalu drugog lica kada to lice posjeduje neposredno ili posredno najmanje 25% akcija ili udjela u drugom pravnom licu ili kada to lice ima faktičku mogućnost da kontroliše poslovne odluke drugog lica. Lice ima faktičku mogućnost kontrole nad poslovnim odlukama drugog lica kada: ima ili kontroliše 25% ili više glasačkih prava u drugom pravnom licu, ima kontrolu nad sastavljanjem  odbora direktora drugog pravnog lica, ima pravo na učešće u dobiti drugog lica od 25% ili više, član je porodice (bračni i vanbračni supružnici, djeca i usvojenici, roditelji i usvojioci, braća i sestre, odnosno srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen, u pobočnoj liniji do trećeg stepena, kao i tazbinsko srodstvo do drugog stepena) ili povezano lice sa članom porodice ili na drugi način ima faktičku kontrolu nad poslovnim odlukama drugog lica.

• Prema Zakonu o prezu na dobit Federacije BiH

Povezana lica podrazumijeva bilo koja dva lica ukoliko jedno lice djeluje ili će vjerojatno djelovati u skladu sa smjernicama, zahtjevima, prijedlozima ili željama drugog lica ili ukoliko oba djeluju ili će vjerojatno djelovati u skladu sa smjernicama, zahtjevima, prijedlozima ili željama trećeg lica, bez obzira na to da li su te smjernice, zahtjevi, prijedlozi ili želje saopšeni. Povezanim licima se smatraju posebno sljedeća lica: bračni i vanbračni drug, potomci usvojenici i potomci usvojenika, roditelji, usvojioci, braća i sestre i njihovi potomci, kao braća i sestre i roditelji bračnog ili vanbračnog druga, te pravno lice i svako fizičko lice koje posjeduje neposredno ili posredno 25 ili više procenata vrijednosti ili broja dionica ili glasačkih prava u tom pravnom licu, odnosno  dva ili više pravnih lica ukoliko jedno fizičko lice ili treće lice posjeduje direktno ili indirektno 25 ili više procenata vrijednosti ili broja dionica ili glasačkih prava u svakom pravnom licu.

3.      Svrha transfernih cijena

Porezni obveznik koji učestvuje u transakciji sa povezanim licem mora utvrditi svoju oporezivu dobit na način koji je u skladu sa principom “van dohvata ruke “

Princip „van dohvata ruke“ predstavlja međunarodni      

standard kojim se određuje odnos koji ukazuje da uslovi postavljeni ili nametnuti između dva lica u njihovim poslovnim ili finansijskim odnosima ne smiju odstupati od uslova u poslovnim ili finansijskim odnosima očekivanih u sličnim transakcijama i/ili sličnim okolnostima između nezavisnih/nepovezanih lica, u uporedivim transakcijama obavljenim pod uporedivim okolnostima.

Transakcija između nepovezanih je uporediva sa transakcijom između povezanih lica:

• kada ne postoje značajne razlike između transakcija koje bi mogle da materijalno utiču na finansijski indikator koji se ispituje u skladu sa odgovarajućom metodom za provjeru transfernih cijena ili
• kada je, uprkos postojanju značajnih razlika, razumnim preciznim prilagođavanjima relevantnog finansijskog indikatora eliminisan efekat takvih razlika.

4.      Metode utvrđivanja transfernih cijena

U računovodstvenoj praksi postoji više metoda utvrđivanja transfernih cijena:

• prema Zakonu o porezu na dobit Republike Srpske
• metoda uporedive tržišne cijene, po kojoj se cijena, u vezi sa izvršenom transakcijom sa sredstvima ili stvorenom obavezom, upoređuje sa cijenom u tržišnim uslovima za istu ili sličnu transakciju. Ukoliko su mogući upoređivanje i analiza cijena, ova metoda ima prednost nad ostalim metodama;
• metoda neto dobitka, po kojoj se ispituje ostvarena neto dobit na neki osnov, kao što su ukupni troškovi, prihodi od prodaje, imovina ili vlastiti kapital koju jedno lice ostvaruje u poslovima s jednim ili više povezanih lica;
• metoda trgovačkih cijena, po kojoj se utvrđuje cijena po kojoj se roba nabavljena od povezanih lica prodaje nepovezanim licima. Tako utvrđena cijena umanjuje se za odgovarajuću bruto trgovačku maržu koja se može postići u tržišnim uslovima;
• metoda dodavanja bruto dobiti na troškove, po kojoj se prvo utvrđuju troškovi proizvoda, poluproizvoda ili usluga koje je imalo jedno lice koje je proizvode, poluproizvode ili usluge prodalo drugom povezanom licu. Na tako utvrđene troškove dodaje se odgovarajuća bruto dobit koja se može ostvariti u tržišnim uslovima. Dobijeni iznos je cijena po kojoj su proizvodi, poluproizvodi ili usluge mogli biti nabavljeni od nepovezanog lica;
• metoda podjele dobiti, po kojoj se eliminišu efekti posebnih uslova na dobit između povezanih lica. Eliminacija efekata odnosi se na utvrđivanje podjele dobiti koju bi nepovezano lice ostvarilo sudjelovanjem u jednoj ili više transakcija. Po metodi podjele dobiti, najprije se utvrđuje podjela dobiti između povezanih lica u jednoj ili više poslovnih transakcija u kojima ta lica učestvuju. Zatim se utvrđuje podjela dobiti koja bi se ostvarila među nepovezanim licima u uslovima slobodne konkurencije.
• Prema Zakonu o porezu na dobit Federacije BiH
• metoda uporedivih nekontrolisanih cijena, po kojoj se cijena imovine, prava ili usluga prodatih, kupljenih ili prenesenih u kontrolisanoj transakciji upoređuju sa cijenom imovine, prava ili usluga prodatih odnosno kupljenih u uporedivoj nekontrolisanoj transakciji u uporedivim uslovima i okolnostima;
• metoda cijene koštanja uvećane za uobičajenu zaradu, po kojoj se trošak dobavljača (testirana strana), uvećava za odgovarajuću uobičajenu zaradu (razliku u cijeni ili maržu) s ciljem sticanja odgovarajuće dobiti, a uzimajući u obzir funkcije koje se vrše, rizike koji se preuzimaju, imovine koja se koristi u datoj transakciji;
• metoda preprodajne cijene, u kojoj se  preprodajna cijena (cijena po kojoj je proizvod koji je kupljen od povezanog lica dalje preprodan nepovezanom licu) umanjuje za odgovarajuću bruto maržu koja predstavlja iznos kojim bi preprodavač mogao pokriti svoju prodaju i druge operativne troškove te ostvariti odgovarajuću dobit srazmjerno preuzetim funkcijama i rizicima.
• metoda podjele dobiti, temelji se na pretpostavci da se kombinovana dobit u kontrolisanoj transakciji treba podijeliti između povezanih lica koja učestvuju u toj transakciji prema izvršenim funkcijama;
• metoda transakcijske neto marže, gdje se upoređuju neto profitna marža koju društvo ostvaruje u transakcijama sa povezanim licima sa neto profitnim maržama koje su ostvarene u sličnim transakcijama sa nepovezanim licima.

5.      Ko su obveznici izrade studija transfernih cijena

• Prema zakonu o porezu na dobit Republike Srpske

svaki poreski obveznik koji ima transakcije sa povezanim licima.

Poreski obveznik koji ima kontrolisane transakcije dužan je da u vrijeme podnošenja godišnje poreske prijave poreza na dobit posjeduje dokumentaciju o transfernim cijenama koja sadrži dovoljno podataka i analize na osnovu kojih se može utvrditi da su uslovi transakcija sa povezanim licima u skladu sa principom “van dohvata ruke”.

Ukoliko ukupan iznos kontrolisanih transakcija (uključujući kredite i zajmove) poreskog obveznika u poreskoj godini prelazi 700.000 KM, poreski obveznik ima obavezu da podnese Poreskoj upravi godišnju prijavu kontrolisanih transakcija.

• Prema Zakon u o porezu na dobit Federacije BiH

svaki poreski obveznik koji ima transakcije sa povezanim licima.

Porezni obveznici dužni su u vrijeme podnošenja poreske prijave poreza na dobit dostaviti i  Izvještaj o transfernim cjenama, koji minimalno, treba sadržavati podatke o organizacionoj strukturi i pregled poslovanja grupe povezanih lica kojoj pripada obveznik;  analizi djelatnosti poreznog obveznika, funkcionalnoj analizi, izboru metoda transferne cijene, i zaključak. 

Ukoliko ukupan iznos kontrolisanih transakcija (uključujući kredite i zajmove) poreskog obveznika u poreskoj godini prelazi 500.000 KM, poreski obveznik ima obavezu da podnese Poreskoj upravi godišnju prijavu kontrolisanih transakcija.