U „Službenom Glasniku Republike Srpske“ br. 111 od dana 09.12.2021. godine objavljen je Zakon o društvenom preduzetništvu Republike Srpske (u daljem tekstu „Zakon“), a koji je donijela Narodna Skupština na sjednici održanoj dana 25. novembra 2021. godine i koji je stupio na snagu osmog dana od dana objavljivanja.
Članom 1. određen je predmet Zakona, pa je tako navedeno da se ovim Zakonom uređuju pojam, ciljevi i načela društvenog preduzetništva, uslovi i postupak za sticanje statusa društvenog preduzeća, vođenje Registra društvenih preduzeća, zadaci i način rada Savjeta za razvoj društvenog preduzetništva, nadzor i druga pitanja od značaja za društveno preduzetništvo u Republici Srpskoj, a cilj Zakona jeste korišćenje potencijala društvenog preduzetništva radi održivog ekonomskog i društvenog rasta i razvoja Republike Srpske.
Generalno govoreći pojam društvenog preduzetništva odnosi se na situaciju kada pravno lice posluje s idejom i ciljem da ostvarenu dobit usmjeri u jasnu društveno-korisnu misiju. Dakle, društveno preduzetništvo je organizovana djelatnost koja se zasniva na tržišnim principima, a radi ispunjavanja društvenih ciljeva, odnosno stvaranja mogućnosti za rješavanje socijalnih, zdravstvenih, kulturnih, ekonomskih, ekoloških ili drugih društvenih problema pojedinih grupa građana, uže ili šire zajednice, kao i sprječavanja nastajanja i otklanjanje posljedica društvene isključenosti i jačanja društvene solidarnosti i kohezije. Društvenu misiju društveno preduzeće ostvaruje na jedan od sljedećih načina:
1) zapošljavanjem kategorija lica koja se teže zapošljavaju dok im traje navedeni status,
2) obavljanjem poslova u bilo kojoj djelatnosti kojim se ostvaruju društveni ciljevi;
3) finansiranjem projekata pravnih lica kojim se ostvaruju društveni ciljevi.
U vezi sa navedenim, Zakon definiše društveno preduzeće kao pravno lice (privredno društvo, fondacija, udruženje, zadruga, ustanova) koje obavlja djelatnost, a od koje posebnu korist ostvaruje uža ili šira društvena zajednica. Dakle ideja jeste da se u društvenim preduzećima zaposli veliki broj socijalno i ekonomski isključenih, čime se pruža značajna podrška privredi, a smanjuje teret socijalnih davanja. Status društvenog preduzeća stiče se na osnovu zahtjeva koji se podnosi Ministarstvu privrede i preduzetništva Republike Srpske. U slučaju da se u sprovedenom postupku utvrdi da podnosilac zahtjeva ispunjava uslove propisane ovim zakonom, ministar donosi rješenje o sticanju statusa društvenog preduzeća. Stavom 1. člana 7. definisani su uslovi za sticanje statusa društvenog preduzeća, te isti glase:
1) da je registrovano kao pravno lice,
2) da ima sjedište na teritoriji Republike Srpske,
3) da u odnosu na ukupan broj zaposlenih u radnom odnosu ima najmanje 30% lica koja pripadaju kategoriji lica koja se teže zapošljavaju iz člana 5. stav 4. tačka 1) ovog zakona, ukoliko društvenu misiju ostvaruju na osnovu zapošljavanja,
4) da je osnovano s ciljem ostvarivanja društvene misije,
5) da se poslovanje zasniva na ograničenju u raspodjeli ostvarene dobiti,
6) da zaposleni učestvuju prilikom razmatranja odluka za čije je donošenje neophodno pribavljanje njihovog mišljenja u skladu sa ovim zakonom,
7) da je jasno izražena društvena misija.
Zakon nadalje postavlja dva ograničenja, te navodi da subjekti iz javnog sektora mogu u društvenom preduzeću imati do 49% vlasničkog udjela, dok sa druge strane javna preduzeća i javne ustanove ne mogu steći status društvenog preduzeća. Zakonom je takođe konstituisana obaveza ministra da vodi Registar društvenih preduzeća, a koji registar sadrži dokumente i podatke kojima se dokazuje ispunjenost uslova za sticanje statusa društvenog preduzeća u skladu sa ovim zakonom, kao i svaka naknadna promjena dokumenata i podataka.
Kada govorimo o prestanku pravnog lica, zakon propisuje da status društvenog preduzeća prestaje:
1) prestankom rada društvenog preduzeća,
2) odlukom društvenog preduzeća da prestane obavljati djelatnosti u svrhu ostvarivanja društvene misije.
S tim da društveno preduzeće može donijeti odluku o prestanku pod uslovom da je realizovalo sve ugovore, odnosno projekte na osnovu kojih je ostvarilo prava na novčana i nenovčana sredstva.
Nakon okončanog postupka, Ministar donosi rješenje o prestanku statusa i brisanju iz Registra, u suprotnom, u slučaju da nisu ispunjeni uslovi, Ministar donosi rješenje o odbijanju zahtjeva za prestanak statusa društvenog preduzeća.
Zbog potrebe praćenja stanja u oblasti društvenog preduzetništva sa ciljem unapređenja njegovog razvoja, zakon predviđa formiranje Savjeta za razvoj društvenog preduzetništva Republike Srpske, koji se formira kao savjetodavni organ pri Vladi Republike Srpske.
Nadalje, društveno preduzeće je obavezno da sve svoje finansijske i poslovne izvještaje i planove, kao i dokumente o organizacionoj i vlasničkoj strukturi, organima upravljanja u preduzeću, donesene odluke i druge interne akte društvenog preduzeća učini dostupnim javnosti putem svoje internet stranice, osim dokumenata koje društveno preduzeće označi kao poslovnu tajnu. Društveno preduzeće dostavlja Ministarstvu sve poslovne i finansijske planove i izvještaje, odluke o raspodjeli dobiti, plan reinvestiranja ili finansiranja iz dobiti, odluke i izvještaje o ostvarivanju društvene misije preduzeća i demokratskog učešća u odlučivanju, ali i druge podatke od značaja za praćenje primjene ovog zakona.
Obzirom da je ovim Zakonom po prvi put uveden pojam i institut društvenog preduzetništva izuzetno je bitno imati u vidu i kriterijume za sticanje statusa društvenog preduzeća kao i način njegovog funkcionisanja, a sve u cilju sprječavanja eventualne zloupotrebe od korišćenja i sticanja samog statusa. Dakle, obzirom da je stvoren zakonski okvir za funkcionisanje ovakve vrste subjekta, radi adekvatnog funkcionisanja ovakve novine neophodna je njena adekvatna primjena u praksi kao i kvalitetna povezanost sa postojećim zakonima.
Autor teksta: Nikolina Zubac
E-mail: [email protected]
